Bu Yollar Nereye Gider: Yesim Ustaoglu

Filmlerinizde çogunlukla ‘yolculuk’ teması isliyorsunuz. Karakterlerinizin bu fiziki ve içsel yolculuklarının sinemanıza hakim oldugunu söyleyebilir miyiz?

 

Bu benim karakterimin bir parçası. İnsan kendisiyle dertleşmeden, kendisini didiklemeden bir şey yazamıyor. Bunca yıldır her yazdığımda içimden bunlar çıkıyorsa, hangi temayla ilgilenirsem ilgileneyim yol izleği gelip içimden çıkıyorsa; bu benim kendi kendime yaptığım iç yolculuk demek ki... Ben böyle bir camın önünde, bir denize, yola bakarak büyüdüm. Uzun bir zamanım öyle geçti. “Ne zaman ben buradan gideceğim” diye sorardım. Ama aynı zamanda bir şey çeker insanı, Trabzon’un böyle bir büyüsü var.

 

Yolun keşfi; bende hep bir değişim, bir transformasyon olarak çınlamıştır. Yani yol insanı değiştiren bir şeydir. Yolla büyürsünüz, çoğalırsınız. Yolla bir şeyler keşfedersiniz ama içerde de bir şeyleri değiştirirsiniz. İç hesaplaşmalarınızı yaparsınız. Ben yollarda iç hesaplaşma çok yapmışımdır. Kapıyı kapatıp gitmek, sürekli yeni bir şey görmek, tanımak ve değişmek; o değişimle büyümek. Doğa, renk ve bir umut taşır bu. Umutsuz bir şekilde bakmadım hayata hiç. Gitmek demek benim için umut da demek aslında. Fakat aynı zamanda içinde hüznü, acıyı da barındırır yol elbette. Çünkü gitmek, bir anlamda kapıları kapatmaktır. Ayrılık, ölüm, ölümler, kaybetmek, kaçınmak, hatta biraz da muğlakta kalan kayıplarla baş etmek – ki bu toprağın en büyük dertlerinden bir tanesi – bunlar hep hikayelerimin içinde vardır.

 

 

Dervis Zaim, 1990’larda kendi çizgisini yaratan birkaç yönetmenin olusturdugu sinemaya ‘alüvyonik sinema’ der. Türk sinemasının günümüzde aldıgı biçimde bu alüvyonik sinemanın etkileri oldugunu düsünüyor musunuz? Sizin janradan gelen bir degisim var mı?

 

Olmaz olur mu? 1990’lar sinemamıza damga vurmuş bir dönem. Bizim varlığımız çok önemli bir çıkıştı. Bireysel ve autor sinemanın ne olduğunu öğrendi Türkiye sineması – ki çok önemli bir geçmişi var Türkiye sinemasının, Yılmaz Güney’i ve pek çok diğer sinemacılarımızın kazandırdıklarını anmak lazım mutlaka. 1990’larda dünya sineması standartlarıyla, hem yaratıcı anlamda, hem de teknik anlamda yarışabilen ve yarattığı etkiyi dünya sineması seyircisine ulaştırabilen bir sinema doğurdu Türkiye. El yordamıyla, kendi imkanlarımızla doğurttuk. Dünya sinemasının kapılarını açtık, aralamadık, açtık. Gittik oradaki yerimizi bulduk, gösterdik. Sinema bir etkidir, yapıtınız yarattığınız etkinin gücüyle ve kalıcılığıyla ölçülür bence. Biz bu etkiyi yaratmış olduk. Çok kıymetli bir şey bu. Bir yandan da teknik kalitedeki standardı getirmiş olduk aslında. Bu konuda sinemamızın ciddi sıkıntıları vardı. Uluslararası ölçeklerde iş birliği yapmayı denedik ve başarılı olduk. Uluslararası fonların kullanımı, ortak yapımcılığın ne demek olduğu, bu mekanizmanın sinemamıza girmesini biz sağladık. Arkamızda, yerleşik bir sistem oluşturduğumuz için, bir patika, bir yol, bir iz bırakmış olduk yeni gelenlere. Çok aktif ve verimli bir kuşağız diyebilirim.

 

Sinemada baskının oldugundan söz edebilir miyiz?

 

İlla ki var. Türk sineması kendisiyle yüzleşen filmler yapabilmeyi de becerdi, tersine kendinden kaçınan filmler de yaptı. Bu çok zihinsel bir şey; eğer üzerinizde baskı hissediyorsanız baskıdan söz edebiliriz. Biz bir kere otosansürü çok yaşayan bir toplumuz. Sadece yasalarla olmuyor bu iş, toplumun kendisi de baskı uyguluyor. Kendi kendisiyle rahat yüzleşemeyen, tartışmayan, hafızasıyla baş etmeyen bir toplum çok çabuk otosansür koyar. Halbuki ciddi bir çürüme yaşanıyordur, ciddi bir dert vardır o toplumun içinde ama yüzleşmez. Bilip de bilmezlikten gelme hali bu. Atasözlermize de girmiş; kol kırılır yen içinde kalır. Böyle bir toplumun her zaman arızaları, sıkıntıları olur. Yasa koyucular bu toplumdan yetişiyor ve toplum böyle davranıyor. Sen de burada bir şey üretmeye çalışıyorsun. Elbette baskının olmadığını söylemek yanlış olur.